- Szczegóły
- Opublikowano: 16 kwiecień 2025
Spotkanie Klubu Gimnastyki Umysłu Erudyta z dnia 10 kwietnia zdominowały tematy około wielkanocne, choć początek tego nie zapowiadał :)Początkowo obecni rozmawiali bowiem o tym, jak im minął pierwszy kwartał roku, o motywach masońskich w świebodzińskim budownictwie (w tym o historii wili rodziny Rothe-Rimpler – dzisiejszym Publicznym Przedszkolu nr 3), a także wypadkach: profesora Bralczyka (9 kwietnia w drodze na spotkanie pod Kielcami) i w naszym świebodzińskim Azylu na Koziej (nad ranem 7 kwietnia). Następnie rozmowy zeszły na temat potraw wielkanocnych – tych tradycyjnych, zapamiętanych z dzieciństwa, jak i planów testowania nowych receptur. Wątek ten poprowadził nas ku rozgrzewce, którą nietypowo rozpoczęliśmy od (przygotowanej dla nas) uzupełnianki geograficznej o tematyce kulinarnej. Niektóre punkty były proste, jak „[barszcz] ukraiński” czy „[paprykarz] szczeciński”; nad innymi musieliśmy wspólnie pogłówkować („[sznycel] wiedeński” czy „[befsztyk] tatarski”). Zadanie to okazało się świetną przystawką, gdyż krzyżówki szły po nim jak z płatka. Cóż, może poza „z przymrużeniem oka”, która – choć inna niż zwykle – zaserwowała nam parę absurdów: „o Starze, lecz nie o Jelczu” („BITELS” – mowa o Ringo Starrze), „sklep z uchami” („aUCHAn”) lub „obszar z ładunkiem wybuchowym” (gMINA”). Następnie wróciliśmy do naszych kart pracy, mierząc się z dalszymi zadaniami:
-> ułóż wyraz z cząstką „NATO” (np. „robi podejrzane interesy” – „kombiNATOr”, „rodzaj igły magnetycznej” – „dekliNATOr”).
-> rozpoznaj wybitnego Polaka po opisie, m.in.:
- Rodem Warszawianin, sercem Polak a talentem świata obywatel – Fryderyk Chopin.
- „Jam nie z soli, ani z roli, ale z tego, co mnie boli, wyrosłem.” – Stefan Czarniecki.
- Farmaceuta, który wynalazł lampę naftową – Ignacy Łukasiewicz.
- Przejęcie przez niego władzy w Polsce uznane jest jako symboliczna data odzyskania niepodległości – Józef Piłsudski.
-> kalambur filmowy: „rzeka dla klakiera” -> „Rio Brawo”.
Później, w ramach prelekcji, przypomnieliśmy sobie informacje na temat obrzędów i tradycji wielkanocnych. Temat ten omawialiśmy, m.in. dwa lata temu. Relacja z tamtego spotkania dostępna jest pod linkiem: http://bp.swiebodzin.pl/pl/kluby-biblioteczne/klub-erudytow/742-spotkanie-erudytow-6-04.
Ponadto dowiedzieliśmy się, że:
-> Wielkanoc najwcześniej może wypaść 22.03., a najpóźniej 25.04. (zatem jeszcze później niż w tym roku).
-> w 1913 roku, po wprowadzeniu kalendarza gregoriańskiego, papież Pius X chciał ustalić stałą datę Wielkanocy, jednak hierarchowie kościelni nie wyrazili zgody.
-> okres wielkanocny (łac. tempus paschale) trwa 50 dni, od wigilii paschalnej do niedzieli Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki); w tym czasie używa się w liturgii Kościoła katolickiego białego koloru szat liturgicznych.
Przypomnieliśmy też sobie pojęcia i postacie związane z tym świętem, m.in.:
- -> Golgota – (od aram. Gulgalta, co znaczy „czaszka”), wzgórze znajdujące się nieopodal Jerozolimy, gdzie dokonywano egzekucji skazańców.
- -> Alleluja – „wychwalajcie Jahwe” (lub „Pana”).
- -> Szymon z Cyreny – według relacji ewangelicznych przypadkowy przechodzień, którego żołnierze rzymscy zmusili do pomocy Jezusowi w niesieniu krzyża.
- -> Józef z Arymatei – według Nowego Testamentu człowiek, który ofiarował grób przygotowany dla siebie, na pochówek ukrzyżowanego Jezusa.
- -> Annasz – członek Sanhedrynu; według Ewangelii Jana do niego zaprowadzono najpierw pojmanego Jezusa, a dopiero później do Kajfasza.
- -> Józef Kajfasz – arcykapłan żydowski w latach 18–36; jako przewodniczący Sanhedrynu prowadził proces przeciwko Jezusowi z Nazaretu.
Następnie przyjrzeliśmy się mniej lub bardziej regionalnym tradycjom wielkanocnym:
-> bicie domowników i zwierząt poświęconą palmą miało zapewnić siły, zdrowie i urodę; powtarzano przy tym rymowankę „Nie ja bije, palma bije, za sześć noc Wielka Noc!” (miała wiele regionalnych wersji).
-> połykanie bazi (pąków wierzby) – miało to chronić przed bólem gardła.
-> malowanie jajek (symbolu nowego życia) także jest zależne od regionu, zaś główne techniki to:
=> kraszanki – farbowanie jednokolorowe, tradycyjnie metodami ekologicznymi;
=> pisanki – malowanie we wzory;
=> nalepianki – nalepianie na skorupkę różnych papierowych wzorów (głownie wzory krakowskie i łowickie);
=> oklejanki – np. włóczką lub nitkami, zwyczaj kurpiowski.
-> stukanie się jajkami ugotowanymi na twardo (znane już w XV w.) lub turlanie ich; wygrywa osoba, której jajko nie popęka, a zwycięstwo wróży szczęście w nadchodzącym roku.
-> wieszanie Judasza – zwyczaj do dziś zachował się na Podkarpaciu (więcej na jego temat: https://pl.wikipedia.org/wiki/Palenie_Judasza), jednak często budzi kontrowersje.
-> na Kujawach organizowano pogrzeb żuru lub śledzia (by uczcić koniec postu); stamtąd też pochodzą tzw. przywołówki (więcej o tym zwyczaju: https://biblioteka.wloclawek.pl/kujawskie-zwyczaje-wielkanocne-przywolowki-dyngusowe/).
-> w województwie krakowskim możemy się spotkać z „Pucherokami”, „Emausem” czy „Rękawką” (można o nich poczytać tutaj: https://www.krakow.pl/teksty_z_dwutygodnika/238967,1897,komunikat,krakowskie_zwyczaje_wielkanocne.html?_ga=2.24598906.1732971415.1586076748-1892551515.1582626031).
-> Śmigus polegał na symbolicznym biciu witkami wierzby lub palmami po nogach i oblewaniu się zimną wodą, co symbolizowało wiosenne oczyszczenie z brudu i chorób; na śmigus nałożył się zwyczaj dyngusowania (dyngowanie), dający możliwość wykupienia się pisankami (niekiedy buziakiem) od podwójnego lania.
Przypomniano nam też, że w okresie Wielkanocy w Kościele św. Michała otwierany jest tryptyk za ołtarzem, a jest to dzieło warte zobaczenia w pełnej krasie.
Następne spotkanie Klubu Gimnastyki Umysłu Erudyta już po świętach, 24 kwietnia, jak zawsze w Czytelni „Fabryka Kreatywności”.
Głodnych wiedzy zapraszamy o 10.30.