Spotkanie Erudytów 05.06.25

Spotkanie Erudytów z 5 czerwca, jak zawsze, rozpoczęły pogaduchy o ostatnich wydarzeniach, bo Erudyci trzymają rękę na pulsie świebodzińskich, i nie tylko, wydarzeń. Rozgrzewkę obecni rozpoczęli od kart pracy, pieczołowicie przygotowanych przez Pana Stanisława. Zmierzyliśmy się z następującymi pytaniami i zagadnieniami:

-> określenie kierunku wiatru;

-> „japońszczyzna” – czyli określenia z kultury japońskiej według definicji;

-> jednozgłoskowce – nazwy i określenia jednosylabowe naszpikowane gęsto „ą”, „ę” i innymi polskimi znakami;

-> ustalanie kierunku na siatce topograficznej;

-> „Jakie imię jest w tej piosence” – czyli Małgośka, Monika i inne bohaterki utworów muzycznych;

-> „Ilu zawodników liczy drużyna (…) i ile wynosi czas gry” – powtórka ze sportów drużynowych;

-> trochę historii, czyli jakie imiona nosili władcy Polski o określonych pseudonimach (np. „Odnowiciel”, „Stary” czy „Plątonogi”).

Poza tym były też, oczywiście, krzyżówki – w tym „z przymrużeniem oka”, która obecnym nieźle dała w kość.

 

W związku z aktywnością Etny 3 czerwca, prelekcja skupiła się na podstawach wulkanologii. Dowiedzieliśmy się:

- -> jak wygląda schemat wulkanu (https://pl.wikipedia.org/wiki/Wulkan#/media/Plik:Volcano_scheme.svg).

- -> czym jest pas wulkaniczny (inaczej Pacyficzny Pierścień Ognia, także: Okołopacyficzny Pas Sejsmiczny; więcej na ten temat: https://pl.wikipedia.org/wiki/Pacyficzny_Pier%C5%9Bcie%C5%84_Ognia).

- -> jakie mamy produkty wulkaniczne:

     -> magma,

     -> lawa kwaśna (szybciej zastyga, ma większą lepkość),

     -> lawa zasadowa (niska lepkość, duża płynność),

     -> twory piroklastyczne: bomby wulkaniczne, lapille (cząstki i okruchy skalne), popioły, pumeks i in.

- -> prędkość lawy jest zależna od jej lepkości; przykładowo ta z Wezuwiusza czy Etny osiąga prędkość 3,5 do 5 km/h, ale już lawa z Mauna Loa – 30 km/h (w 1950 roku).

- -> lawa pokrywa teren warstwą o grubości 5 do 10 metrów, zaś jej temperatura osiąga do 1250 °C!

- -> wulkany dzielimy na:

     - lawowe tarczowe, o lawie zasadowej, które są stosunkowo niskie i rozległe, o szerokości nawet do 40 km (Mauna Loa lub Ojos del Salado);

     - kopuły lawowe, wyglądające jak pół sfery (kuli);

     - stratowulkany (mieszane) – wyrzucają gęstą lawę andezytową, wyrzucane są też materiały piroklastyczne i gazy wulkaniczne; mają wysokie, strome stożki (np. Wezuwiusz, Cotopaxi, Popocatépetl);

     - eksplozywne – wyrzucają tzw. materiał piroklastyczny, a także najgęstsze i najbardziej kwaśne lawy ryolitowe;

     - maary – erupcja freatyczna wynika z kontaktu wód powierzchniowych z magmą;

     - wulkany błotne, z których wydobywa się na powierzchnię błotnista mieszanina wody, iłu, piasku itp.

- -> kaldera to krater powstały podczas zbyt gwałtownej erupcji wulkanu lub po zapadnięciu się stropu komory wulkanicznej; często powstają w nich jeziora.

- -> ze względu na aktywność wulkany dzielimy na:

          - czynne;

          - drzemiące (in. uśpione; mogą się w każdej chwili uaktywnić),

          - wygasłe.

- -> ludzie lubią się osiedlać na terenach powulkanicznych, gdyż gleba jest tam bardzo żyzna.

Z ciekawostek dotyczących konkretnych wulkanów pojawiły się między innymi takie:

- -> pierwotny Krakatau w V lub VI stuleciu naszej ery zapadł się, w wyniku czego powstała 7-kilometrowej długości kaldera; z czasem utworzyły się trzy, leżące w centralnej części kaldery wulkany: Rakata, Danan oraz Perbuwatan – ich kratery wznosiły się jeden obok drugiego na jednej linii i tworzyły wyspę wulkaniczną – Krakatau; erupcja z dn. 27.08.1883 zniszczyła 2/3 wyspy i była odczuwalna na całym globie, zaś fala sejsmiczna obiegła Ziemię siedmiokrotnie! w 1927 pomiędzy trzema wyspami wyłoniła się z morza czwarta, nazwana Anak Krakatau („Dziecko Krakatau”), na której znajduje się aktywna do dziś góra wulkaniczna.

- -> znana między innymi z Biblii Góra Ararat to nic innego jak wulkaniczny masyw górski, który zajmuje powierzchnię ok. 1000 km² i składa się z dwóch szczytów: Wielkiego – 5137 m n.p.m. i Małego Araratu 3896 m n.p.m.

- -> Wulkan Paricutín zaczął się formować 20 lutego 1943, kiedy na polu kukurydzy powstała niewielka szczelina, której powstanie zapowiadały tajemnicze grzmoty, słyszane przez mieszkańców wsi Paricutín na kilka tygodni wcześniej; pierwszego dnia aktywności powstał stożek o wysokości 50 m, a w ciągu tygodnia jego wysokość powiększyła się dwukrotnie; w pierwszym, najbardziej intensywnym roku działalności, kiedy wulkan wyrzucał głównie materiał piroklastyczny, powstał stożek o wysokości 275 metrów; obecnie Paricutín wznosi się na wysokość 3170 m n.p.m.

Kończąc temat obejrzeliśmy najwyższe wulkany Europy i co poniektóre światowe.

 

Na zakończenie Erudyci ustalili termin kolejnego spotkania i rozeszli się, jak zawsze, w dobrych humorach.