Spotkanie Erudytów 13.10.

13 października odbyło się kolejne z czwartkowych spotkań Klubu Gimnastyki Umysłu Erudyta. Jak zawsze rozmowa przy kawie i ciasteczkach minęła jak z bicza strzelił i, nim się obejrzeliśmy, przyszła pora na naszą krzyżówkową rozgrzewkę. Rozwiązaliśmy kilka krzyżówek, w tym dwuliterową i wrzecionową, a także naszą ulubioną (lub nie) „z przymrużeniem oka”. Ta ostatnia, jak zawsze, zaskoczyła nas meandrami ludzkich umysłów i pomysłów. Mieliśmy też kilka zagwozdek: „to się chwali-wystarczy przystrzyc rudobrodego” („dobro” – szok, nieprawdaż?) lub „rozproszyłem garnele, by mieć bąble na ciele” („alergen” – otóż, słowo „garnele” nie istnieje, należało je zatem zanagramować).

Po tej krzyżówce byliśmy gotowi przejść do prelekcji, podzielonej na dwa główne tematy.

 

Najpierw rozmawialiśmy o szerokorozumianych i wykorzystywanych kolorach. A więc:

-> „kolorowe morza” – są cztery: Czarne (nazwa prawdopodobnie dotyczy strefy beztlenowej w głębinach morza, a skoro nie ma tlenu to prawie nie ma też życia; natomiast Morze Czarne jest jednym z największych na świecie beztlenowych zbiorników wodnych), Czerwone (może chodzić o czerwony pył nawiewany z Pustyni Arabskiej, czerwone rafy koralowe lub czerwone sinice Erytrreum Trichodesmium, mieszkające w tym morzu), Żółte (wpływa do niego Rzeka Żółta, do której trafiają ogromne ilości lessowego mułu, nadającego jej intensywny brązowo-żółty kolor; do Morza Żółtego uchodzi też wiele innych, sporych rzek, które również niosą ze sobą żółte osady, co ostatecznie powoduje, zabarwienie tego dość płytkiego morza. Co ciekawe, działalność przemysłowa człowieka oraz ścieki spuszczane do morza powodują szybki rozrost alg, które czasem zmieniają kolor Morza Żółtego na zielony.) oraz Białe (pierwsza hipoteza dotyczy mgieł, które wyjątkowo często unoszą się nad wybrzeżem Morza Białego, poważnie ograniczając widoczność; druga hipoteza dotyczy krzemianów, w dużej ilości występujących w wodach - krzemiany lśnią w słońcu słonecznym, dając biały połysk wody; jednak przede wszystkim Morze Białe przez większą część roku jest skute lodem);

-> kolory kół olimpijskich – określone kolory zajmują stałe miejsca i oznaczają kontynenty:

NIEBIESKI (Europa)          CZARNY (Afryka)          CZERWONY (Ameryki)

                                ŻÓŁTY (Azja)          ZIELONY (Australia)

-> kolory tęczy, których kolejność także jest stała i nieprzypadkowa; przy tej okazji poznaliśmy wierszyk pomagający zapamiętać tę kolejność: „Czemuś Poszła Żabko Zielona Na Grób Faraona?” (czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, granatowy (indygo), fioletowy);

-> kolorystyka w segregacji śmieci – przypomnieliśmy sobie, co do jakiego kontenera/ kosza należy wyrzucić;

-> kolory szat liturgicznych w kościele rzymskokatolickim:

                *różowy – stosowany dwa razy w roku : w niedziele Gaudete (III niedziela adwentu) i Laetare (IV niedziela wielkiego postu);

                *fioletowy – niedziele Adwentu, wielkopostne oraz w czasie mszy za zmarłych;

                *czarny – przeznaczony jest dla mszy pogrzebowych i w intencjach, dotyczących zmarłych, dawniej również w ceremonii Wielkiego Piątku; obecnie na mszach za zmarłych najczęściej używa się koloru fioletowego;

                *czerwony – stosowany w niedzielę Męki Pańskiej (Palmową), w Wielki Piątek, w niedzielę Zesłania Ducha Świętego, w mszach o tematyce wiążącej się z Duchem Świętym (msza obrzędowa bierzmowania), w mszach w oficjach męczenników, apostołów oraz św. Marii Magdaleny, w mszach o Krzyżu Świętym, w Liturgii Męki Pańskiej, wyjątkowo również w mszach i obrzędach pogrzebowych za zmarłego papieża;

                *biały – używa się w mszach Okresu Wielkanocnego i Narodzenia Pańskiego, w święta i wspomnienia Chrystusa Pana (z wyjątkiem dotyczących Jego Męki), świętych, którzy nie byli męczennikami; w uroczystości Wszystkich Świętych i św. Jana Chrzciciela, w święta św. Jana Ewangelisty, Katedry św. Piotra i Nawrócenia św. Pawła, również w święta i wspomnienia Maryjne;

                *zielony – używa się w okresie zwykłym w ciągu roku.

Ponadto przypomnieliśmy sobie znane zespoły muzyczne z kolorem w nazwie, „kolorowe” tytuły, barwy kamieni szlachetnych oraz kolory kart (w tym ich „moc” w określonych grach).

Druga część prelekcji skupiła się na naszym satelicie. Dowiedzieliśmy się, że każdy naturalny satelita to księżyc, a nasz jest pisany wielką literą, gdyż jest jedynym. Ponadto:

- między środkiem Księżyca a środkiem Ziemi mamy odległość prawie 384,4tys. kilometrów;

- średnica Księżyca wynosi 3474 km i jest to 1/4 średnicy Ziemi;

- doba gwiazdowa, doba syderyczna (dawniej: dzień gwiazdowy, dzień syderyczny) - czas gwiazdowy równy okresowi obrotu Ziemi wokół własnej osi względem gwiazd, czyli około 23 godzinom 56 minutom;

- Księżyc wykonuje pełny obieg wokół Ziemi w ciągu 27,3 dnia (tzw. miesiąc syderyczny), a okresowe zmiany w geometrii układu Ziemia–Księżyc–Słońce powodują występowanie powtarzających się w cyklu 29,53-dniowym (tzw. miesiąc synodyczny) faz Księżyca; miesiąc synodyczny, inaczej lunacja to zatem odstęp czasu między jednym a drugim nowiem Księżyca;

- astronautów lądujących na Księżycu (dotychczas było ich 12) należy nazywać selenonautami lub lunonautami;

- nasz Księżyc jest piątym co do wielkości księżycem w Układzie Słonecznym;

- pierwszym obiektem z Ziemi, który przeleciał opodal Księżyca jest sonda Łuna 1, wystrzelona w 1959 roku; w 1966 roku miało miejsce pierwsze „miękkie” lądowanie na Księżycu (sonda Łuna 9), zaś ostatnią misją bezzałogową była Łuna 22 w 1974 roku (w międzyczasie, w 1972, przerwano amerykańską Misję Apollo);

- poza Amerykanami i Rosjanami po Księżycu chodzili również Chińczycy;

- nazwa „księżyc” pochodzi ze starosłowiańskiego i oznacza „syna księcia”; pierwotnie określenie to dotyczyło tylko tzw. „młodego księżyca”, czyli okresu od nowiu do pierwszej kwarty;

- widzimy tylko jedną stronę Księżyca, bo okres obrotu Księżyca wokół własnej osi jest zsynchronizowany z okresem obiegu dookoła Ziemi, jest on więc do naszej planety zwrócony cały czas tą samą stroną. Zjawisko libracji (pewien rodzaj ruchów globu księżycowego objawiających się drobnymi okresowymi przemieszczeniami szczegółów widocznych na tarczy Księżyca względem jej środka i brzegu) pozwala jednak oglądać z Ziemi wąski pas brzegowy drugiej strony Księżyca; odpowiednio długo prowadzone obserwacje pozwalają zobaczyć około 59% jego powierzchni;

- na Księżycu jest ok. 16 mórz (ciemne obszary), 13 zbadanych kraterów oraz wyżyny (jaśniejsze obszary);

- Księżyc jest ok. 300-500 razy ciemniejszy niż Słońce;

- czasem w lutym nie ma ŻADNEJ pełni (ostatnio w 1999 i 2018 roku), częściej jednak (co 2 lata i 7 miesięcy) zdarzają się dwie pełnie w miesiącu; drugą pełnię nazywamy Niebieskim Księżycem;

- zaćmienie Księżyca może wystąpić tylko w czasie pełni;

- pełnia Księżyca to faza, gdy Księżyc znajduje się w opozycji do Słońca;

- Amerykanie nazwali każdą pełnię w roku, stąd:

01 – „Wilczy księżyc” (w tym czasie wilki wyły z głodu), ale też „Stary księżyc” lub „Śnieżny księżyc”,

02 – „Śnieżny księżyc” (w Ameryce Północnej czas intensywnych opadów śniegu), ale też „Głodny księżyc” lub „Burzowy księżyc”,

03 – „Robaczy księżyc” (pojawiają się owady), ale też „Pełnia sokowa” i „Skrzypiąca pełnia”,

04 – „Różowy księżyc (okres kwitnienia) też m.in. „Rybny księżyc”,

05 – „Kwiatowy księżyc”, „Kukurydziany księżyc”, ale też „Zajęcza pełnia”,

06 – „Truskawkowy księżyc” (zbiory tych owoców), w Europie „Różany księżyc” lub „Gorący księżyc”,

07 – „Koźli księżyc” (ze względu na zrzucane w tym czasie przez kozły (samce sarny) poroża, które następnie odrastały,

08 – „Księżyc jesiotrów” (połowy), „Czerwona pełnia”, Zbożowy księżyc”,

09 – „Księżyc plonów”(zbiory m.in. kukurydzy), ale też „Księżyc jęczmienny” lub „Księżyc żniwiarzy”,

10 – Księżyc myśliwych” (czas polowań), inaczej „Krwawy księżyc”, „Księżyc podróży” lub „Księżyc więdnących traw”,

11 – „Bobrowy (Bobrzy) księżyc” (czas zastawiania wnyków na bobry), też „Szronowy księżyc”,

12 – „Zimny księżyc” lub „Pełnia długich nocy”.

Ponadto, według legend, przesądów i obserwacji pełnia Księżyca ma ogromny wpływ na człowieka. Powoduje m.in. zaburzenia snu, wzmożone lunatykowanie, wzrost gniewu i innych emocji, większą rozrzutność, ale też większą liczbę narodzin.

W trakcie omawiania naszego satelity przypomniano nam też, że już 25 października będzie miało miejsce zaćmienie słońca, do obserwowania którego zachęcamy czytających.

Na zakończenie ustaliliśmy, że następne spotkanie Klubu odbędzie się 27 października, standardowo od godziny 10.30.

Wszystkich głodnych wiedzy zapraszamy serdecznie do Czytelni „Fabryka Kreatywności”.