wakacyjni Erudyci

Pomimo upałów i sezonu wyjazdowego Klub Gimnastyki Umysłu Erudyta nie zwalniał biegu latem i spotkania odbywały się regularnie.

 

W lipcu Erudyci spotkali się dwukrotnie: 6. i 20. lipca.

Pierwsze spotkanie, poza tradycyjnymi pogaduchami przy kawie i naszą rozgrzewką krzyżówkową („krzyżówka-szyfr”, „zaplatanka”, „logogryf” oraz inne, małe i większe), zaserwowało nam kilka tematów, którymi nie omieszkamy podzielić się z internautami w ramach Wtorkowych Zagadek. Pogłówkowaliśmy nad skojarzeniami (po trzech hasłach należało rozpoznać sport lub kraj), przy okazji rozwijając i wyjaśniając część określeń, a także przysłowiowo „zwiedzaliśmy palcem po mapie”, oglądając nieco mniej dostojne polskie pomniki (te na pewno pojawią się w zagadkach!).

Na zakończenie spotkania część z nas poznała, część zaś sobie przypomniała „Kaszubskie nuty” (tradycyjna pieśń kaszubska, do której niezbędna jest specjalna plansza z rysunkami; jeden z najbardziej rozpoznawalnym elementów tamtejszego folkloru; pieśń jest wyliczanką, przy czym równolegle do śpiewanego tekstu jedna osoba wskazuje odpowiedni obrazek na pięciolinii).

 

 

Kolejne lipcowe spotkanie odbyło się 20. Było miło i sympatycznie, uczestnicy chętnie wymienili się nowinkami letnimi – gdzie byli, co zwiedzili, gdzie się wybierają. Krzyżówkowa rozgrzewka obfitowała w małe krzyżówki i krótkie formy: kalambury, anagramy i inne. Szybko przyszedł czas na dalszą część, którą rozpoczęliśmy od przedstawienia najwspanialszych zabytków świata według każdego z uczestników. Dzięki temu zobaczyliśmy wiele wspaniałych miejsc – o niektórych nie mieliśmy nawet pojęcia!

W dalszej części zmierzyliśmy się z quizem o liczbach. Dowiedzieliśmy się na przykład, że:

- Poznań jest 5 co do wielkości miastem Polski.

- mendel to nieużywane już określenie 15 sztuk, czyli 1/4 kopy, stosowane w Polsce od XIV w.; gdzieniegdzie mendel liczył 16; określenie stosowano w odniesieniu do produktów rolnych, np. jajek.

- 12 prac Heraklesa znajdziemy w opowiadaniach Agathy Christie („Dwanaście prac Herkulesa”).

- 9 stopni w skali Beauforta oznacza „silny sztorm”.

Kolejny temat dotyczył tzw. Hi-Tech Industry (przemysł wysokiej technologii), dzięki któremu lokalizacje centrów naukowych i zakładów produkcyjno-rozwojowych (które dzielimy na technopolie, parki Hi-Tech i klastry przemysłowe) przestały być zależne od potrzebnych do wcześniejszych gałęzi przemysłu zasobów. Poznaliśmy bliżej również krótką historię rewolucji naukowo – technologicznej.

Na zakończenie przyjrzeliśmy się arkuszowi do pisemnej matury z W-Fu.

 

 

W sierpniu Erudyci spotykali się aż trzy razy: 10., 17. i 31. sierpnia!

Po pogaduchach przy kawie 10. po dłuższej przerwie w naszej rozgrzewce zagościła „z przymrużeniem oka”, którą dość szybko rozgryźliśmy, jako że obfitowała w anagramy, choć niektóre hasła nas rozbawiły, np. „jednonogi druh drogi” („znak”). Rozwiązaliśmy też kilka krótkich form i małych krzyżówek.

Prelekcje rozpoczęliśmy od quizu na temat szeroko rozumianych części (m.in. trylogii, roku, grupy harcerzy). Następnie wysłuchaliśmy wykładu na temat opadów atmosferycznych. Dowiedzieliśmy się, że poza znanymi trzema rodzajami chmur (pierzaste – cirrusy, kłębiaste – cumulusy i warstwowe – stratusy) istnieją też chmury mieszane – ze wspomnianych postaci oraz że każda z nich może się przekształcić w chmury deszczowe („nimbus”). Poznaliśmy też rodzaje opadów w różnych podziałach, a przy tej okazji poznaliśmy nam nieznany dotychczas czyli virgę (łac. gałąź, witka; opad deszczu, śniegu, kryształków lodu, który nie dociera do powierzchni ziemi, ponieważ paruje lub sublimuje zanim opadnie; dzieje się tak najczęściej, kiedy dolna część atmosfery ma niską wilgotność).

Kolejnym tematem były pseudonimy znanych postaci: aktorów, piosenkarzy i pisarzy (następny temat do wykorzystania we Wtorkowych Zagadkach).

 

 

Tydzień później rozwiązywane krzyżówki plątały nam się przed oczami – mieliśmy wirówki, łukową, ukośniki, a nawet „wirojolkę”. Naprawdę, sporym osiągnięciem było się nie pogubić w tych zawijasach!

Pierwsza prelekcja tego dnia dotyczyła homonimii (gr. „homos” – jednakowy, ten sam, podobny i „onoma” – imię, wyraz), może dlatego, że w krzyżówkach często stykamy się z homonimami (czyli wyrazami o identycznej pisowni LUB wymowie). Homonimy dzielimy na:

--> homofony – słowa o identycznej wymowie, np. może/morze, lud/lód, masaż/masarz;

--> o identycznej wymowie, np. „pokój” jako pomieszczenie, ale też ugoda albo „blok” – budynek, czekolady, rysunkowy, inaczej blokada;

--> homogramy (inaczej homografy) – słowa o identycznej pisowni, ale innej wymowie, np. cis, jako drzewo lub nuta;

--> polisemia – wieloznaczność słów pochodnych z „jednego pnia”, np. powód (Przykład: „Powód, dla którego powód założył powód”, pokazuje trzy znaczenia o zbliżonej tematyce w jednym zdaniu.).

W drugiej prelekcji wspominaliśmy czasy PRLu, najpierw dzięki skrótom, m.in.:

- PRL – Polska Rzeczpospolita Ludowa (1948-93);

- RWPG – Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej;

- ZSL – Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (1949-89), obecnie PSL;

- CPN – Centrala Produktów Naftowych;

- GUKPPiW – Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, zlikwidowany w 1990.

Następnie był krótki quiz PRLowski, w którym odpowiadaliśmy, na przykład, jakie było luksusowe auto epoki (Warszawa), najczęstszy wg ówczesnych ankietowanych napój (wódka i piwo), wymarzony rower (Wigry).

 

Prelekcja 31. sierpnia skupiała się na astronomii. Tego dnia dowiedzieliśmy się między innymi że:

- > Wszechświat (łac. universum) to wszystko, co istnieje fizycznie: cała czasoprzestrzeń oraz wszystkie wypełniające ją formy energii jak materia i pola fizyczne; synonim słów „natura” i „przyroda”; bywa utożsamiany ze światem i rzeczywistością.

- > Kosmos może oznaczać przestrzeń pozaziemską, otaczającą atmosferę Ziemi, czyli przestrzeń kosmiczną oraz wypełniające je ciała niebieskie inne niż Ziemia.

- > kosmonauta to człowiek, który wziął udział w podróży kosmicznej; pochodzi od greckiego kosmo - świat, nautique – żeglarz; słowo rozpowszechnione przez Rosjan, może być stosowane zamiennie z kolejnym [na liście]. Pierwszym kosmonautą i pierwszym człowiekiem w przestrzeni kosmicznej był Jurij Gagarin, który 12 kwietnia 1961 roku okrążył Ziemię w przestrzeni kosmicznej; lot trwał 108 minut. Natomiast pierwszym polskim kosmonautą - Mirosław Hermaszewski, który 27 czerwca 1978 wystartował na pokładzie Sojuza 30.

- > astronauta –  osoba zajmująca się lotami w kosmos i badaniem przestrzeni kosmicznej; poszczególne człony pochodzą od greckich słów: astro - gwiazda, nautique – żeglarz; pierwotnie odnosiło się do Amerykanów. Pierwszym amerykańskim astronautą został Alan B. Shepard, który 5 maja 1961 znalazł się w kosmosie, choć był to tylko lot suborbitalny.

- > selenonauta/lunonauta to kosmonauta biorący udział w lotach na Księżyc. Pierwszym selenonautą, który wylądował na Księżycu był Neil Armstrong (1969).

- > gwiazdozbiór – (inaczej konstelacja z łac. constellatio: con od cum 'z [czym]' i stella 'gwiazda') grupa gwiazd na określonym obszarze strefy niebieskiej, połączonych w symboliczne kształty; nie występuje między nimi fizyczne połączenie, ale ze względu na ich bliskie położenie, razem tworzą geometryczne kształty, w których można doszukać się znajomych symboli.

- > zenit (zapożyczenie do łaciny z arabskiego "samt al-ras" - "kierunek głowy"; przypadkowo w łacinie zamieniono "m" (samt) na "ni") – punkt na niebie dokładnie ponad pozycją obserwatora; jest jednym z dwóch miejsc przecięcia lokalnej osi pionu ze sferą niebieską.

- > nadir (arab. „nathir” – przeciwieństwo) – punkt na sferze niebieskiej położony dokładnie naprzeciwko zenitu; znajduje się prostopadle pod horyzontem i jest najniżej położonym punktem sfery niebieskiej. Geometrycznie, jest to jeden z dwóch punktów na sferze niebieskiej, przeciętych przez lokalną oś pionu. Poznaliśmy też różnice między planetą a planetką i planetoidą, meteorem, meteroidem a meteorytem oraz satelitą a księżycem.

 

Jak widać, letnie spotkania Erudytów, choć upalne, obfitowały w wiedzę.