Spotkanie Erudytów 7.03.24

7 marca po raz kolejny spotkał się Klub Gimnastyki Umysłu Erudyta.

Na początek uczestnicy rozmawiali o tym, co u nich słychać, a także o nadchodzących wyborach samorządowych. Szybko przyszła pora na naszą krzyżówkową rozgrzewkę, w czasie której rozwiązywaliśmy mniejsze i większe formy, a także mieliśmy sporo frajdy i główkowania nad "syntezą z ÓŻ i UŻ".

 

Nasze prelekcje tego dnia wyglądały ciut inaczej niż myśleliśmy, chociaż, tak czy inaczej, było bardzo ciekawie.

Na początek świetnie bawiliśmy się przy quizie "na pierwszy ogień", odpowiadając między innymi na pytania:

– pierwszy skrzypek w orkiestrze – koncertmistrz;

– pierwszy mężczyzna – Adam;

– pierwszy w kosmosie – Jurij Gagarin;

– Mieczysława 1. stycznia – imieniny;

– śpiewała " najtrudniejszy pierwszy krok "– Anna Jantar;

– pierwsza w pociągu – klasa;

– pierwszy lotnik z mitologii – Ikar;

– pierwszy polski złoty medalista olimpijski – Halina Konopacka (1928);

– pierwsza żona Mieszka I – Dobrawa;

– w pierwszym wagonie "Lokomotywy" – banany;

– śpiewała o pierwszym siwym włosie – Marta Mirska;

– wypada 1 kwietnia– Prima Aprilis;

– "nasze pierwsze" Alicji Majewskiej – "słowa";

– Jerzy, pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych – Waszyngton;

– twórca tekstu do piosenki "na pierwszy znak" – Julian Tuwim;

– pierwszy polski noblista – Henryk Sienkiewicz;

– pierwsza spółgłoska w polskim alfabecie – b;

– pierwszeństwo nad innymi – prymat.

 

W dalszej części wysłuchaliśmy prelekcji na temat obszarów polarnych i dowiedzieliśmy się, że:

– nazwa ta pochodzi od łacińskiego słowa "polus" – biegun;

– północny nazywany jest Arktyką; Arktyka obejmuje części Rosji, Kanady, Norwegii, Szwecji, Finlandii, Alaskę (Stany Zjednoczone), Grenlandię (terytorium duńskie), Islandię oraz Ocean Arktyczny; łącznie powierzchnia wynosi około 21 mln km²;

– – góry lodowe z Arktyki schodzą z prądami morskimi aż do 42 – 45° szerokości, czyli niemal na poziom Polski (północne rejony kraju to już 49°);

– – 84% Grenlandii jest pokryta lodem o grubości średnio 3,5 km;

– – pak lodowy to kra na morzu, zwykle ma grubość 2 do 3 m;

– południowym biegunem jest Antarktyka (z greki "anti"- naprzeciw i "arctos" - niedźwiedź), znajduje się naprzeciwko gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy i jej bieguna; jego teren obejmują Antarktydę (14,2 mln km²) oraz otaczający ją Ocean Południowy i położone na nim wyspy; granicą jest tak zwana granica topnienia lodowców na długości około 50 - 55°N; całkowita powierzchnia Antarktyki to 52mln km²;

– – pingwiny żyją na tylko na biegunie południowym, mogą nurkować do 250 m pod powierzchnią wody;

– – kryl to skorupiaki żywiące się planktonem, główne pożywienie zwierząt (w tym wielorybów);

– – lód pokrywa 98% Antarktyki;

– – nunataki są to skały wystające powyżej lodu;

– – najwyższym szczytem Antarktyki jest Masyw Vinsona o wysokości 4897m;

– – lądolód ma średnią grubość 2,5 km, zaś miejscami aż do 4 km!;

– – objętość lodu to 30 milionów kilometrów kwadratowych! Po stopieniu całego lodu poziom wszechoceanu podniósłby się aż o 70 m, co spowodowałoby zatopienie około 10% lądu ziemi;

– – lodowce szelfowe – gdy lód spłynie na sąsiednie morza; ich powierzchnia jest 5 razy większa niż Polski;

– – Lodowiec Szelfowy Rossa – lodowce są w ciągłym ruchu; czoło lodowca Rossa przesuwa się około 2 km rocznie; ruch lodowców szelfowych powoduje tworzenie się gór lodowych (proces ten nazywany jest "cieleniem się lodowca");

– – góra lodowa: jest tak niebezpieczna, gdyż nad powierzchnią znajduje się zaledwie 1/7 jej objętości całkowitej.

-->Polarnicy, od których nazwisk nazwano tereny polarne:

– Hudson – zatoka; od nazwiska jej odkrywcy, angielskiego żeglarza Henry’ego Hudsona.

– Baffin – wyspa (Ziemia); od nazwiska angielskiego odkrywcy Williama Baffina, który badał wyspę na początku XVII wieku.

– McKenzie – rzeka; nazwa pochodzi od nazwiska podróżnika Alexandra Mackenzie, który podróżował nią próbując dotrzeć do Pacyfiku.

– Barents – morze; nazwane w 1853 r. na cześć holenderskiego nawigatora Willema Barentsa.

– Czeluskin – przylądek; odkrywcą tego terenu jest Siemion Czeluskin, który dotarł tam lądem w maju 1742 roku; nazwa obowiązuje od 1843.

– Wrangel – wyspa; nazwana na cześć niemieckiego odkrywcy w służbie rosyjskiej, admirała Ferdynanda von Wrangla.

--> Pierwszym zdobywcą bieguna północnego był Robert Edwin Peary –prawdopodobnie 7 kwietnia 1909roku.

--> Polskimi polarnikami na Arktyce byli: Aleksander Czekanowski; Jan Czerski; Henryk Arctowski; Benedykt Dybowski.

--> Pierwsze potwierdzone lądowanie na Antarktydzie miało miejsce 24 stycznia 1895 roku; norweski wielorybnik Henrik Bull wylądował na Przylądku Adare' a na Ziemi Wiktorii, zaś jeden z uczestników jego wyprawy Carsten Borchgrevink odkrył rosnące tam glony.

--> Zdobycie bieguna południowego było wyścigiem dwóch ekspedycji: jako pierwszy zdobył go Roald Amundsen, 14 grudnia 1911 roku; Robert Scott zaś miesiąc później – 17 stycznia 1912 roku (Scott i jego czterej towarzysze zginęli w drodze powrotnej).

--> Od 1977 na biegunie znajduje się Polska stacja badawcza (kiedyś były dwie) - Polska Stacja Antarktyczna im.

Henryka Arctowskiego.

--> Marek Kamiński w ciągu jednego roku zdobył oba bieguny Ziemi bez pomocy z zewnątrz: 23 maja 1995 roku biegun północny, a 27 grudnia 1995 roku biegun południowy, za co został wpisany do Księgi rekordów Guinnessa.

--> Układ Antarktyczny – środowiskowy układ podpisany 1 grudnia 1959 w Waszyngtonie; wszedł on w życie 23 czerwca 1961; określał status Antarktyki.

--> Na wyspie Spitsbergen znajduje się Globalny Bank Nasion.

 

Na zakończenie mieliśmy kolejny quiz, w którym mieliśmy odgadnąć pary postaci literackich, między innymi z "Ogniem i mieczem", oraz innych klasyków literatury polskiej, ale również zagranicznej, jak na przykład "Rok 1984", czy też "Wichrowe Wzgórza". Pary te zapewne pojawią się naszych Wtorkowych Zagadkach na Facebooku biblioteki.

 

Najbliższe spotkanie już jutro, 21 marca. Chętnych zapraszamy do Czytelni „Fabryka Kreatywności” o godzinie 10:30.