Wycieczka Erudytów 14.05.24

14 maja, w ramach Tygodnia Bibliotek, Klub Gimnastyki Umysłu Erudyta wybrał się na wyczekiwaną wycieczkę.

Już w drodze wysłuchaliśmy wielu ciekawych informacji na temat miejsc mijanych na trasie, tak w okolicy Świebodzina, jak i dalej: zobaczyliśmy, gdzie przed 1945 przebiegała polsko-niemiecka granica, słuchaliśmy ciekawostek na temat Nowego Tomyśla, Kórnika, czy Poznania. Będąc przy stolicy Wielkopolski mieliśmy też krótki quiz z gwary poznańskiej (niektórzy spośród uczestników znają ją bardzo dobrze!). Część słów była nam dobrze znana, być może dlatego, że po wojnie w naszym mieście zamieszkało wielu Poznaniaków. Później, by wprowadzić się w nastrój pierwszego ze zwiedzanych miejsc, mieliśmy powtórkę (z jednego ze spotkań) biografii Adama Mickiewicza, jak i quiz, w którym mieliśmy po cytacie rozpoznać tytuł dzieła Wieszcza.

 

 

 

Na początek zwiedziliśmy wspaniały Pałac w Śmiełowie, mieszczący jedyne Muzeum Adama Mickiewicza, w którym nasz Wieszcz mieszkał przez pewien czas w 1831 roku. Jest to klasycystyczna budowla z końca XVIII wieku, dzieło wybitnego architekta Stanisława Zawadzkiego, twórcy m.in. rezydencji w Dobrzycy czy Lubostroniu, który w tym przypadku inspirował się włoską Villa Badoer projektu Andrea Palladio.  Pałac zbudowany na planie podkowy, posiada monumentalny portyk joński, neopalladiańskie arkadowe galerie, strojne panoplia oraz charakterystyczne oficyny z łamanymi dachami, tzw. krakowskimi. Sztukaterie zdobiące pałac wykonał Michał Ceptowski, a malowidła we wnętrzach pałacu – bracia Antoni i Franciszek Smuglewiczowie, którzy na wielkopolską prowincję przenieśli echa antyku i klasycyzmu.

W XIX wieku włości znajdowały się przy granicy Rosji i Prus, stały się w związku z tym ośrodkiem patriotycznej kontrabandy, a w czasie powstania listopadowego, miejscem przerzutu ochotników do Królestwa. W połowie sierpnia 1831 roku zatrzymał się tu Adam Mickiewicz. W czasie trzytygodniowego pobytu w pałacu, należącym do Gorzeńskich, występował pod przybranym nazwiskiem (Adam Mühl) jako rzekomy kuzyn właścicieli i nauczyciel ich synów. W Śmiełowie dotarła do niego wiadomość o upadku obrony Warszawy, z czym wiąże się opowieść o drzewku dębowym, które tego dnia poeta posadził w parku, wygłaszając jednocześnie sentencję o odrodzeniu Polski. Rosnące do lat dwudziestych XX wieku drzewo, otoczone szczególnym kultem, stało się symbolem nadziei.

Kolejni właściciele majątku, Chełkowscy, zaczęli celebrować obecność Mickiewicza w tym miejscu, tworząc miejsce kultu wieszcza.

W tym okresie pałac odwiedzali m.in.: Henryk Sienkiewicz, Ignacy Jan Paderewski, Maria Gorecka (córka Mickiewicza), Ludomir Różycki, Wojciech Kossak, Władysław Tatarkiewicz, gen. Józef Haller czy prymas Edmund Dalbor.

(opis za: https://mnp.art.pl/muzeum-a-mickiewicza-w-smielowie)

W muzeum zgromadzone są obrazy, rzeźby, druki i wyroby rzemieślnicze związane z Adamem Mickiewiczem (w tym pamiątki rodzinne). Osobne pokoje poświęcono „Panu Tadeuszowi”, „Dziadom”, Mickiewiczowi i Sienkiewiczowi, a także Józefowi i Marii Chełkowskim. Do muzeum należy również zabytkowy park otaczający pałac, wraz z Ogródkiem Zosi (niestety, przechodził wówczas generalną rewitalizację, więc nie mogliśmy go podziwiać) i pomnikiem Mickiewicza.

 

Po krótkim spacerze pałacowym parkiem pojechaliśmy do XIX-wiecznego „założenia zamkowo-parkowego” w Gołuchowie, w którym mieści się zamek i Ośrodek Kultury Leśnej, gdzie zwiedziliśmy Muzeum Leśnictwa, zlokalizowane w niegdysiejszych budynkach gospodarczych i użytkowych.

Na początek podziwialiśmy liczne zbiory zlokalizowane w „Oficynie” (przebudowana z dawnej gorzelni w II poł. XIX w.), podzielone tematycznie piętrami:

1.piętro to „Kulturotwórcza rola lasu”, prezentująca prace plastyczne (malarstwo, grafika, rzeźba, ceramika, szkło artystyczne), inspirowane lasem.

na 2. piętrze ukazano „Dzieje leśnictwa w Polsce”, począwszy od czasów zaborów po lata Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej; oprócz dokumentów, zdjęć oraz odznaczeń, na wystawie zobaczyć można m.in. modele dawnych mielerzy, dziegciarni, komięgi oraz barci leśnej.

Obok budynku znajduje się zagroda z pawiami oraz mauzoleum-kaplica grobowa (dawna kaplica pw. św. Jana Chrzciciela), w którym spoczywa fundatorka, Elżbieta Izabella z Czartoryskich Działyńska.

Później część z uczestników przeszła do „Powozowni” (1854), w której zobaczyliśmy wystawę pt. „Spotkanie z lasem”, ukazującą las pod względem geograficznym, ekologicznym i botanicznym, połączonej przeszklonym pasażem z „Owczarnią” (1849), gdzie znajduje się ekspozycja zatytułowana „Technika leśna”, a zobaczyć tam można techniczne aspekty eksploatacji dóbr leśnych (W tym maszyny i urządzenia służące wytwarzaniu takich produktów jak węgiel drzewny, smoła, dziegieć, potaż, terpentyna, kwas drzewny i sadza, a także urządzenia pomiarowe i geodezyjne).

W budynku tym, między licznymi zbiorami ofiarowanymi Muzeum przez myśliwych znaleźliśmy też niezbity dowód na istnienie jednorożca (niestety w formie czaszki). ;)

 

 

 

Następnie przeszliśmy do Zamku.  Zwiedzanie, z rewelacyjną Panią Przewodnik (raz jeszcze dziękujemy), rozpoczęliśmy od podpiwniczenia, będącego jednym z najstarszych fragmentów dworu obronnego, wzniesionego około 1560 roku przez starostę radziejowskiego Rafała Leszczyńskiego (spokrewnionego z późniejszym królem Stanisławem Leszczyńskim). Na wstępie poznaliśmy różnicę między zamkiem a pałacem: zamek to budowla o funkcji obronnej, połączonej z mieszkalną i gospodarczą, pałac natomiast miał pełnić przede wszystkim funkcję reprezentacyjną. Pod koniec XVII w. Leszczyńscy sprzedali Gołuchowskie dobra, które z czasem zaczęły popadać w ruinę. Zmieniło się to w 1856 (niektóre źródła podają 1853), gdy Tytus Działyński, w związku z nadchodzącym ślubem swojego syna Jana Kantego z Izabellą z Czartoryskich [Działyńską] zakupił to, co pozostało z Gołuchowa, z przeznaczeniem na przyszłą siedzibę nowożeńców. Izabella formalnie odkupiła zamek z rąk Działyńskich (de facto zamek stanowił zastaw pożyczek udzielonych mężowi przez Czartoryskich na potrzeby powstania styczniowego) i w latach 1875–1885 przeprowadziła gruntowną odbudowę połączoną z remontem i postanowiła umieścić tam swoją kolekcję dzieł sztuki, tworząc ogólnodostępne muzeum (sama zaś zamieszkała w pobliskiej Oficynie, tzw. pałacu Czartoryskich).

Na wzmiankę zasługują fotografie pomieszczeń ukazujące ich wygląd i zawarte zbiory, jako że w czasie wojny dzieła sztuki zostały rozproszone (znacznej części nie odzyskano), a zamek częściowo zdewastowany.

 

Po wspólnych posiłku zmęczeni, choć pełni zachwytu, wróciliśmy do Świebodzina.