Spotkanie Erudytów 27.06.24

Ostatnie spotkanie Klubu Gimnastyki Umysłu Erudyta obfitowało w ciekawostki o chłodnych europejskich krajach, choć nie tylko.

Uczestnicy spotkali się 27 czerwca, w jeden z bardziej upalnych dni miesiąca. Na początek, wyjątkowo, wysłuchaliśmy dwóch chłodzących prelekcji.

 

Pierwsza z nich dotyczyła Wysp Owczych, gdzie średnia temperatura w sierpniu oscyluje w granicach 13 °C (ostatnie dwa lata są znacznie cieplejsze, jednak

maksymalna temperatura latem to około 25 °C) i jest na ogół pochmurnie. W ciepłe słoneczne dni kierowcy muszą być bardzo ostrożni, gdyż mieszkańcy (Farerowie) potrafią wygrzewać się na asfalcie.

Dowiedzieliśmy się, że (zgodnie z nazwą) na wyspie jest więcej owiec niż ludzi, a ci, którzy tam mieszkają, prowadzą bardzo spokojne życie, są skorzy do pomocy i bardzo życzliwi. Ponad 1/4 całej populacji (w tym niemal wszyscy imigranci) mieszka w stolicy kraju – Thorshavn. Przybysze mają spore problemy mieszkaniowe. Być może wynika to z faktu, że jak inni mieszkańcy Skandynawii, Farerowie, preferują drewniane budowle, a na wyspach praktycznie nie ma lasów – w związku z tym drewno do budowy jest importowane.

Wyspy Owcze od 1948 roku są terytorium autonomicznym* Królestwa Danii. Choć językami urzędowymi są farerski i duński, bez problemu porozumiemy się tam po angielsku, a niekiedy nawet po polsku, jako że Polaków można spotkać relatywnie często. Archipelag Wysp Owczych tworzy 18 głównych wysp wulkanicznych o powierzchni górzystej, część z nich łączą podmorskie tunele drogowe (znajduje się tam też jedyne pod Atlantykiem podmorskie rondo!). Największymi wyspami są Streymoy (373 km²) i Eysturoy (286 km²). Najwyższym wzniesieniem Wysp Owczych jest Slættaratindur (882 m n.p.m.). Są tu najwyższe klify w Europie, witające przybyszów bajecznymi widokami.

Około 500 r n.e. na wyspy dotarli irlandzcy mnisi (prawdopodobnie owce były pierwsze :) ), a w VII wieku mieszkali tam eremici irlandzcy, na co wskazuje etymologia wielu nazw miejscowości i badania archeologiczne.

Wyspy Owcze mają też mroczniejsze oblicze: co roku w okresie lipca i sierpnia rybacy zaganiają grindwale długopłetwe (walenie zaliczane do delfinów) swoimi łodziami w głąb zatoki i zabijają harpunami. Uczestniczą w tym całe rodziny – aż po małe dzieci. Corocznie ginie tam od 600 do 1000 sztuk grindwali.

 

Druga chłodząca prelekcja dotyczyła Islandii zimą. Jedna z uczestniczek była tam w lutym i chciała się z pozostałymi podzielić zdobytymi informacjami i zrobionymi zdjęciami. Islandia, położona na ryfcie pomiędzy płytami tektonicznymi, charakteryzuje się wysoką aktywnością geologiczną, przebiega też nią szczelina kontynentalna – zatem w pewnych miejscach można być jednocześnie w Europie i Ameryce.

Usłyszeliśmy i zobaczyliśmy, że w Islandii często możemy natrafić na lodowce (nie wolno na nie wchodzić bez specjalnego przygotowania), wodospady (widzieliśmy zdjęcia najwyższego z nich, o nazwie Glymur) i gejzery. Islandia ma tez setki wulkanów, złożonych i szczelinowych, z około 30 aktywnymi systemami wulkanicznymi. Dość często dochodzi zatem do erupcji. Są wśród nich takie, które wyglądają, jakby z popękanej ziemi wylewała się lawa.

Dzięki powszechnej dostępności energii geotermalnej oraz wykorzystaniu wielu rzek i wodospadów do wytwarzania energii wodnej, większość mieszkańców ma dostęp do niedrogiej ciepłej wody, ogrzewania i energii elektrycznej – nawet w parkach stoją ogrzewane toalety.

Na Islandii jest mnóstwo gorących źródeł, basenów, jacuzzi i gejzerów, zarówno naturalnych, jak i stworzonych przez człowieka. W niektórych nie wolno się kąpać! W większości przypadków jest to po prostu zbyt niebezpieczne, ponieważ woda osiąga za wysoką temperaturę, a źródło jest zbyt niestabilne. Widzieliśmy zdjęcia z jednej z wycieczek w góry: śnieg, około -10 °C i rzeka (w której zwiedzający mogli się kąpać) z wodą o temperaturze około +40 °C!

Mieszkańcy Islandii często obcują z naturą. Nic dziwnego – mają „jaskinię Yody”, śnieżne pustynie, czarne plaże (na jednej z nich, położonej na południu wyspy Sólheimasandur, znajduje się wrak amerykańskiego samolotu Dakota C-117, który od 1973 roku stoi na środku plaży, ani ogrodzony, ani pilnowany), naturalne skalne mosty i inne fascynujące krajobrazy. Hodowane są tam też małe i urocze konie islandzkie (https://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%84_islandzki#Hodowla). Patrząc na zdjęcie jednego z takich słodziaków usłyszeliśmy, że są tam one ZJADANE!

Dowiedzieliśmy się też, że na Islandii na stałe mieszka sporo Polaków – w każdym większym sklepie czy lokalu można było spotkać choć jednego rodaka (podobno są znacznie milsi niż w naszym kraju). Sami Islandczycy też są skorzy do pomocy i przyjacielscy, ale też przy tym bardzo zasadniczy w temacie trzymania się zasad lub prawa (np. jeśli przewodnik nie powstrzyma turysty łamiącego prawo, może stracić licencję). Zobaczyliśmy też zdjęcie Hallgrímskirkja, najsłynniejszego kościoła, zlokalizowanego w Reykjavíku. Polecono nam taki zimowy wypad do Islandii. A, być może, za jakiś czas posłuchamy o letnich atrakcjach tego kraju.

 

Po tych orzeźwiających prelekcjach z pełną werwą przeszliśmy do krzyżówek. Tego dnia przygotowano dla nas, obok klasycznych już krótkich form (anagramy i inne) krzyżówki w różnych kształtach i wypełniane chyba w każdym możliwym kierunku: „wirówkę”, „zaplatankę”, „w trzy strony” i inne. Były też tradycyjne w pionie i poziomie.

 

Następnie wysłuchaliśmy kolejnej prelekcji, w czasie której przybliżono nam temat „hadżdżu”. Wątek ten wyniknął w związku ze wstrząsającymi informacjami, podawanymi tydzień przed spotkaniem, na temat śmierci z powodu upału ponad 1000 pielgrzymów (ostateczne informacje mówią o 1301 zmarłych). Hadżdż odbywa się od 8 do 13 dnia ostatniego miesiąca kalendarza islamskiego, tegoroczny wypadał w terminie 14-19 czerwca przy temperaturze dochodzącej nawet do 52 °C.

W związku z tą tragedią dowiedzieliśmy się, że:

     -> „Czarny Kamień”, zwany „hadżar”, jest największą świętością wyznawców islamu; ma wielkość 20x16 cm i znajduje się na ołtarzu stojącym wewnątrz Al-Kaaby. Nikt nie wie, czym jest „Czarny Kamień”, gdyż nie przeprowadzono na nim żadnych badań (więcej informacji: https://pl.wikipedia.org/wiki/Had%C5%BCar).

     -> Al-Kaaba istniała przynajmniej od roku 200 n.e. i służyła jako miejsce kultu bogów pogańskich (mówi się o około 300 bogach). Według tradycji pierwszą Al-Kaabę zbudował Adam, wg innych podań – Abraham (w powyższym linku również ten temat rozwinięto).

     -> każdy wyznawca islamu powinien przynajmniej jeden raz odwiedzić Al-Kaabę, którą należy obejść 7 razy dookoła; przy siódmym okrążeniu wierni całują „Czarny Kamień”.

     -> co roku Mekkę odwiedza około 3 milionów ludzi!

     -> pielgrzym musi przebywać w rejonie świątyni (zwanym haram) minimum 4 i pół dnia. Wstęp tam mają wyłącznie muzułmanie, którzy śpią na miejscu w specjalnych namiotach. Przez kolejne 3 dni (po wizycie w Al-Kaabie) wyznawcy wędrują po okolicy docierając do różnych symbolicznych miejsc, m.in. doliny Mina, góry Arafat, wzgórza Al-Muzdalifa, czy Medyny. Jest to czas wielu modlitw i obrzędów, jak np. kamienowanie szatana.

     -> pięć filarów islamu:

             Wyznanie wiary (szahada) – „Nie ma bóstwa oprócz Boga jedynego, a Mahomet jest Jego prorokiem”. Pojawiają się też tłumaczenia, gdzie słowo „bóstwo” zastąpione jest przez słowo „Bóg”, a „Boga jedynego” zastąpione jest słowem „Allaha”. Są to błędne tłumaczenia szahady. Słowa Allah (oznaczające Boga w religii monoteistycznej) używają też chrześcijanie mówiący językiem arabskim.

             Modlitwa (salat) – odprawiana pięć razy dziennie z twarzą zwróconą w stronę Mekki.

             Jałmużna (zakat) – określoną część swojego majątku muzułmanin ma obowiązek oddawać biednym.

             Post (saum) – w ciągu dziewiątego miesiąca roku muzułmańskiego (ramadanu), muzułmanie muszą powstrzymywać się od jedzenia i picia od wschodu do zachodu słońca.

             Pielgrzymka do Mekki (hadżdż) – muzułmanin musi ją odbyć przynajmniej raz w życiu, jeśli pozwala mu na to sytuacja materialna.

     -> powrót do normalności po pielgrzymce zaczyna się od golenia i kąpieli, jako że w czasie hadżdżu pielgrzymi mogą się tylko lekko obmyć w świętym źródle (znajduje się przy Al-Kaabie, wypływając ze skały, zwane jest Zamzam), z którego można też wziąć wodę w butelce – dla domowników.

 

Tymi informacjami zakończyliśmy spotkanie.

Jako że Erudyci nie zwalniają w wakacje, najbliższe spotkanie Klubu już za kilka dni, 11 lipca, jak zawsze, w Czytelni „Fabryka Kreatywności”.

Głodnych wiedzy zapraszamy o 10.30.

 

 

*Terytorium autonomiczne – fragment obszaru państwa dysponujący autonomią, czyli znaczną swobodą w kształtowaniu swojej polityki wewnętrznej, niekiedy również zagranicznej.